असजिलो पत्रकारिता

असजिलो पत्रकारिता

गोकुल ध्वर्जे तामाङ

पत्रकारिता आवाज बिहिनको आवाज हो अनि सत्य तथ्य कुरालाई भन्नु, लेख्नु, देखाउनु उसको धर्म र कर्म हो । तर बेला बेलामा यो धर्म र कर्मबाट पत्रकार चिप्लिएको चर्चा हुन्छ । अनि पत्रकारिता आवाज बिहिनको आवाज नभएर केही शिक्षित र दीक्षितको पर्चाकारितामा बद्लिन्छ भनिन्छ ।
पत्रकारको कुनै जात हुदैन । थर हुदैन । न त कुनै धारणा नै हुन्छ । उ जहाँ जान्छ कुनै बिचार बोकेर जादैन । उ त्याहाँ जे भएको हो त्यो सुन्छ, खिच्छ, रेकर्ड गर्छ । कुनै बिबादित कुरा छ भने चेक गर्छ । अनि फेरी डवल चेक गर्छ । भेरिफाई गर्छ । सत्य तथ्य कुरा निकाल्छ । अनि छाप्छ, भन्छ, देखाउँछ । यो थेउरीमा थन्किाएका कुरा भए । नेपालको पत्रकारिताको कुरा गर्ने हो भने यहाँको पत्रकारिता कहिल्यै आवज बिहिनको आवाज हुन सकेन ।
नेपालको पत्रकारिताका बाजे गोरखापत्र नै शासकको जय गान गाउन सुरु गरिएको थियो । त्यो गोरखापत्रे पत्रकारिताको संस्कार देशमा जे जस्तो शासन ब्यबस्था आए पनि परिवर्तन भएन । यो जहिले पनि हुने खाने र राजधानीका कुरा मात्र ठूला ठूला ब्यानरमा छाप्छन् । यो संस्कार अहिले ब्यबसायिक भन्ने सञ्चार माध्यमले बिस देखि उन्नाइस गरे होलान् त्यो भन्दा फरक भएको छैन । हिजो शासकका गुणगान गाउने पत्रकारिताको केही मोडेल परिवर्तन भएर साहुजी ब्यापारीका आदेशमा चल्ने पत्रकारिता भए होलान् ।
अहिले ब्यबसायिक पत्रकारिताका कुरा गर्ने थलो धेरै छन् । पत्रकारका नाममा केही बिदेशी दाताबाट कुम्ल्याउने सक्ने पनि छन् । तर बास्तबिक पत्रकारिता गर्नेहरु अहिले पनि ९० दिनमा महिना नपुगेको अबस्था छ । अनि तिनका मनमा थोरै तलव पाउने लालसा धेरै छ न कि आवाज बिहिनका कुरा सुन्ने र भन्ने ।
धेरै पत्रकारहरु गुण दोष सत्य तथ्य भन्दा पनि आफ्नो कान नछामि दौडिने जमात भएको छ । यसको उदाहरण भरखरै रिपोर्टस क्लवमा मन्चन भयो ।
नेपाल जनजाती महासंघ लगाएतका संस्थाले तीन दिने नेपाल बन्दको आयोजना ग¥यो । पहिलो दिन केही ठाँउमा भन्नेहरु ¬¬¬¬ठाँउठाँउमा पनि भन्छन् पत्रकार माथि दुर्बब्यहार भयो । कतै सवारी साधान तोडियो । त्यही कुरा बुझ्न जनजाति महासंघका महासचिव आङकाजी शेर्पालाई पत्रकारको क्लव डाकिएछ । उनको भन्दिएछन् नेपाल पत्रकार महासंघका धेरै पत्रकार बाहुन, क्षेत्रीका कुरा मात्र भन्छ, लेख्छ, सुनाउँछ । त्यसैले यो संस्था ब्राह्मण पत्रकार महासंघ भयो । रिपोर्टिङमा गएको पत्रकार एक जना रिपोर्टर जुरुक्क उठेर आङकाजी आउट भनेछन् । साथ दिने अरु पनि भए । आङकाजी आउट, इस्यु अफ द डे भयो । कतिले लाइभ गरे । कतिले थपथाप गरेर समाचार बनाए । तर कसैले समाचार संकलन गर्न गएको पत्रकारले बक्ताको बिचार र कुरा मन नपरेरै आउट भन्न मिल्ने कि नमेल्ने कुराको बहस गरेनन् । न त एक शब्द खर्चिए न कुनै पत्रकारिताका पण्डित भन्ठान्नेले नै यो कुराका बारेमा बोले ।
अव प्रश्न उठेको छ पत्रकार आफैले स्टेजमा बोल्ने वक्ता बोलेको आधारमै आउट भन्नु बहिस्कार गर्छु भन्नु कुन खालको पत्रकारिता हो । रिपोर्टिङ गर्ने कुन तरिका हो । यसको बारेमा पनि बहस हुन पर्छ । यदि पत्रकारिता नै गरेका भए ती महानुभावले आङकाजी शेर्पाले यसो भने भनेर उनको संस्थामा गएर लेखे, देखाए, बजाए हुदो हो । पहिले पहिले पनि उनले त्यस्ता खाले बाइट बोलेका भए खोजेर हेरे हुदो हो । अनि त्यस्ता सन्कि जनजाती नेता भनेर भने हुदो हो । यदि जान्ने पत्रकार भए उनले भने जस्तै बाहुनका समाचार मात्रै आएछन् त भनेर कन्टेन्ट एनालाइसिस गरे हुदो हो । रेडियो र टेलीभिजन नसके पनि पत्रिकाको सकिन्थ्यो होला । देशका राष्ट्रिय, लोकप्रिय, धेरै बिक्रि हुने, बिस्वासिलो, दैनिकहरुको एक महिना देखिको बिषय हेरे हुदो हो । तिनमा निस्किाएका लेख रचाना पढे हुदो हो । अनि गुदी कुरा निकालेर आङकाजी सही छन् कि बाहियात भने, लेखे हुदो हो । देखाए हुदो हो । त्यसो भए आउट भन्नु भन्दा पत्रकारको ओज त बडथ्यो नै आङकाजी सत्य असत्य पनि छुटिन्थे । त्यस्तो सम्भव नभए कार्यक्रममै बोलेको बाइट चार चोटी दर्शकलाई वाक्क लागे पनि देखाए हुदो हो । त्यसो गरे पत्रकार महोदयलाई चार महिना रोकिएको तलव एकै पटक पाएको आनन्द आउँदो हो ।
देशको चौथो अंग भन्ने पत्रकारका समस्याका र चुनौतीका बारेमा बोल्ने नेपाल पत्रकार महासंघ छ । महासंघ अरु बेला गुपचुप बस्छ । मानौ पत्रकार कुटिए मारिए मात्र त्यो बोल्छ अरु बेला त्यो कुम्भकर्ण हो । बिउझन पत्रकारको घरपरिवारमा चुल्हो नबोलेको कुराले छुदैन । छोराछोरीको स्कुल फि तिर्न नसकेर स्कुलबाट गलहत्याएको कुराले छुदैन । छुन्छ त कुटेका र मारेका कुराले मात्र छुन्छ । महासंघको सचिव जगत नेपाल एउटा रेडियो अन्तबार्तामा हाम्रा पत्रकारले आठ महिना देखि तलव नपाए पनि रिपोर्टिङ गरेका कुरा गरे । तिनलाई धम्क्याउने, कुट्ने, सवारी साधान तोडफोड गर्ने काम एकदम अक्ष्यम्य अपराध हो । त्यो आङकाजीले सिध्याउने धम्क्यो । उनले थपे ।
सबै पत्रकारको जिम्मा बोकेर हिडेको महासंघलाई थाहा हुन पर्ने हो । आङकाजीले धम्क्याएका मात्र हुन् । तिनले कतिलाई सिध्याउँछन् । उनी तिर क्यामारा तरस्याएर बसे भो । त्यो राम्रो इन्भेस्टिगेटिभ रिपोर्टिङ हुन्छ नै । तर आठ आठ महिना तलव नपाउने पत्रकार बन्नु, जनजातीको दुई चार धकाल धकेल भन्दा चर्को कुरा हो । जावो एक जनाले धम्क्याएकै भरमा बेलुकी पुरै मण्डला थर्काउन सक्ने महासंघ यत्रो महिना तलव नपाउँदा के हेरेर बस्छ ? हक हितका कुरा उठाउनु पर्दैन । खाली आङकाजीका कुरैलाई मात्र चर्को बनाउनु पर्छ ?
कुट्नु, तर्साउनु, धम्क्याउनु आफैमा कुनै कुराको समाधान होइन । त्यस्तो कामको बिरोध गर्नु पर्छ । तर दिनदिनै नयाँ इस्सु र नयाँ एङगोल खोज्ने पत्रकारले आफ्नो आङको भैसी देख्ने बेला अझै आएको छैन ? बोल्नु चाहि आवाज बिहिनका कुरा गर्ने अनि काम चाही ठूलाबडा शासक र साहुजीका मात्रै चाप्लुसी गर्ने पत्रकारिता कहिले सम्म चल्ला ? आमसञ्चारबाटै आफ्नो धारणा बनाउने दर्शक पाठक स्रोताले कस्तो धाराणा बनाउला ? यो चाहि असजिलो उतर बन्दैछ नेपाली पत्रकारिताको लागि ।